Ojcowski Park Narodowy to najmniejszy spośród parków narodowych w Polsce. To miejsce szczególne, gdzie wartości przyrodnicze łączą się dziedzictwem kulturowym. Ze strony pracowników parku wymaga to wyjątkowej uwagi, troski i stosowania różnych form ochrony.
W XIX wieku przyroda OPN ponosiła wielkie straty – wycinano lasy, rozkopywano jaskinie by wydobyć nagromadzone w nich guano1, odłamywano skalne nacieki, które służyły jako dekoracje. Równocześnie jednak dokonywano pierwszych odkryć archeologicznych, a naukowcy opisywali rzadkie gatunki roślin i zwierząt. Piękno Doliny Prądnika przyciągało pierwszych turystów z leżącego nieopodal Krakowa. Pojawiały się też pierwsze głosy o konieczności ochrony tego unikalnego przyrodniczo miejsca. Światli ziemianie i przedsiębiorcy starali się zapobiec dalszej jego dewastacji, wykupując szczególnie cenne obszary. Starania o objęcie skuteczną ochroną przyrody obszaru dzisiejszego parku kontynuowano w okresie międzywojennym. Projekt utworzenia rezerwatu przyrody w Dolinie Prądnika i Dolinie Sąspowskiej powstał pod kierunkiem prof. Władysława Szafera2 w 1924. Z jego inicjatywy opracowano pierwszą monografię przyrodniczą tego obszaru i zaprojektowano pierwszy rezerwat przyrody, który według autorów miał „służyć nauce jako teren badań naukowych, a dla turystów przygodnie odwiedzających te strony oraz dla letników (…) stanowić źródło niezapomnianych wrażeń estetycznych”3. Ostatecznie jednak Ojcowski Park Narodowy powstał dopiero w 1956 roku.
Obszar parku narodowego obejmuje dolinę Prądnika, najbardziej urokliwą z tak zwanych „dolinek krakowskich”. Charakterystycznym elementem krajobrazu są wapienne skałki o fantastycznych kształtach. Wśród nich najsłynniejsza Maczuga Herkulesa, która wydaje się przeczyć prawu grawitacji. Nasłonecznione skały są nie tylko ładne, ale są też cennym siedliskiem wielu rzadkich roślin i zwierząt. Równie wartościowy i wymagający ochrony jest podziemny świat Ojcowa. W parku i jego otulinie jest sumie blisko 700 jaskiń, które zapewniają zimowe schronienie dla 19 gatunków nietoperzy. Latem zwierzęta te przebywają w lasach i budynkach (najczęściej to drewniane, stare domy). Dzięki ochronie lasów, pozostawionych bez ingerencji człowieka, nietoperze znajdują schronienia w starych, dziuplastych lub złamanych drzewach.
Ojcowskie jaskinie kryją też cenne artefakty w postaci zabytków archeologicznych i kości wymarłych zwierząt. Najdłuższą z ojcowskich jaskiń jest Jaskinia Łokietka. To w niej, wedle legendy, ukrywał się król Polski4. Druga to Jaskinia Ciemna, w której odnaleziono szczątki neandertalczyka.
Autor: Krzysztof Rydel, kwiecień 2024 r.
Przypisy:
- Guano – odchody nietoperzy lub ptaków. Guano nietoperzy jest bardzo wartościowym nawozem ze względu na wysoką zawartość węgla i trzech podstawowych makroskładników: azotu, fosforu i potasu (NPK), a także innych ważnych minerałów, takich jak wapń i magnez, które pomagają kontrolować pH gleby. Przed wynaleziem nawozów syntetycznych było powszechnie wykorzystywane w rolnictwie. ↩︎
- Władysław Szafer (23.07.1886 – 16.11.1970) – polski botanik, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wieloletni dyrektor Instytutu Botaniki UJ. Twórca polskich parków narodowych i inicjator odtworzenia populacji żubra w Puszczy Białowieskiej. Zajmował się ochroną przyrody, paleobotaniką, i geografią roślin. Uczestniczył w tworzeniu Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli, przekształconego później w Światową Unię Ochrony Przyrody. ↩︎
- Cytat pochodzi z monografii opracowanej przez prof. W. Szafera i inż. S. Richtera. ↩︎
- Legenda o królu Władysławie Łokietku może być prawdziwa, co potwierdzają najnowsze odkrycia archeologiczne. W jaskiniach Ojcowskiego Parku Narodowego znaleziono m.in. ostrogi i fragmenty naczyń ceramicznych pochodzące z przełomu XIII i XIV w. znaleźli archeolodzy w jaskiniach na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. ↩︎
Przeczytaj więcej o Ojcowski Parku Narodowym: opn.gov.pl
Fotografia tytułowa: Madameee1974, CC BY 3.0 DEED via Wikimedia Commons, zdjęcie zostało wykadrowane
/fundacjabos