W Beskidzie Niskim wschód styka się z zachodem, a niziny z górami. W najniższym fragmencie łuku Karpat szczyty, w przeciwieństwie do innych górskich parków narodowych, nie imponują wysokością, nie przekraczając 850 m n.p.m. Magurski Park Narodowy leży się na pograniczu województwa podkarpackiego. Chroni m.in. zalesione pasmo Magury Wątkowskiej, jako jedno z najbardziej reprezentatywnych dla naturalnych starodrzewów reliktowej puszczy karpackiej. Burzliwa historia tego regionu sprawiła, że do lasów Beskidu Niskiego powróciła dzikość, w tym charyzmatyczne drapieżniki – wilk, niedźwiedź, ryś i tajemniczy żbik.
Ze względu na niewielkie wysokości tutejszych gór wytworzyły się tutaj jedynie dwa piętra roślinne pogórza i regla dolnego. Bukowy i jodłowy las opanował nie tylko doliny, ale również zbocza i szczyty najwyższych wzniesień. Zalesione pasma łagodnych gór wyniesione są ponad rozległe łąki i pola uprawne okolicznych, niezbyt dziś ludnych wsi. Sąsiedztwo starych lasów z tradycyjnie zagospodarowanymi terenami rolniczymi tworzy wyjątkowo korzystne siedlisko dla orlików krzykliwych. Zagęszczenie populacji tych rzadkich, majestatycznych ptaków w rejonie Magurskiego Parku Narodowego jest jednym z najwyższych w Europie i wynosi ok. 15 par/100 km2. Orliki potrzebują do życia zarówno lasu, jak i łąk. W starych naturalnych lasach, głównie na jodłach, zakładają swoje gniazda, a na otwartych przestrzeniach w dolinach poszukują pokarmu.
Beskid Niski to także miejsce przenikania się różnych kultur. Ciekawe są zwłaszcza zabytki kultury łemkowskiej1 – drewniane cerkwie, przydrożne krzyże i chyże2. Kwitnące wiosną drzewa owocowe wskazują miejsca, gdzie niegdyś licznie mieszkali ludzie.
Autor: Krzysztof Rydel, kwiecień 2024 r.
Przypisy:
- Łemkowie – grupa etniczna wschodnich Słowian, identyfikująca się jako część narodu rusińskiego, bądź jako część narodu ukraińskiego. Jedna z czterech uznanych mniejszości etnicznych w Polsce. Do okresu wysiedleń z lat 1945–1947 (Akcja „Wisła”) Łemkowie zamieszkiwali w zwartej grupie obszar Beskidu Niskiego, wschodnią część Beskidu Sądeckiego i zachodnie krańce Bieszczadów. Dziś niewielu Łemków mieszka w historycznej ojczyźnie, większość żyje w diasporze na terenie Polski, Ukrainy, a także w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie. ↩︎
- Chyża – drewniana zagroda jednobudynkowa. Pod jednym dachem mieściły się tu pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze i inwentarskie. Strych pełnił funkcję stodoły. Łemkowskie chyże miały długość do 25 m i szerokość 6–7 m. Przykryte były dwuspadowym, wysokim dachem konstrukcji krokwiowej – wysokość dachu dwukrotnie przewyższała widoczną spod niego wysokość ścian. Dachy pierwotnie pokrywano słomą, zaś w drugiej połowie XIX wieku dachy zaczęto kryć gontem. Do budowy używano półbali, a od przełomu XIX i XX wieku również czworobocznie obciosanych belek jodłowych lub świerkowych. Stosowano konstrukcję zrębową. Dość powszechnie malowane lub bielone wapnem były ściany zewnętrzne części mieszkalnej. ↩︎
Przeczytaj więcej o Magurskim Parku Narodowym: magurskipn.pl
Fotografia tytułowa: Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland, Mariusz Cieszewski, CC BY-NC 2.0 DEED via Flickr.com, zdjęcie zostało wykadrowane
/fundacjabos