Góry Stołowe to pasmo w łańcuchu Sudetów Środkowych, położone w południowo-zachodniej Polsce i w północnych Czechach. Wysokość najwyższego szczytu – Szczelińca Wielkiego – wynosi 919 m n.p.m. Pomimo niedużej wysokości, charakterystyczna sylwetka Szczelińca jest doskonale widoczna z okolic Kłodzka, Nowej Rudy i Radkowa. Choć niewysokie, Góry Stołowe są jednymi w Polsce i Europie górami płytowymi. Powstałe z osadów piaskowce, margle i łupki utworzyły tu potężne, ułożone poziomo płyty. Utworzone w procesie sedymentacji1 płyty skalne podczas ruchów górotwórczych2 zostały, wraz z całymi Sudetami, wyniesione w górę, lecz nie zostały pofałdowane. Wierzchołki gór są więc rozległe i płaskie jak… stół – to od nich wzięła się nazwa całego pasma.
Park Narodowy Gór Stołowych powstał po to, by chronić unikalne formacje geologiczne i fantastycznie ukształtowane przez naturę formy skalne. W wyniku nierównej odporności poszczególnych warstw skały wietrzeją i pękają, tworząc różnorodne formy. Niektóre kształtem przypominają ludzi, zwierzęta lub przedmioty, od których wzięły swoje nazwy – Małpolud, Wielbłąd, Mamut, Grzyb, Fotel Pradziada. Głębokie szczeliny przecinające masyw skalny w trzech kierunkach, utworzyła głębokie na kilka metrów korytarze o zmiennej szerokości tworzące m.in. labirynt Błędnych Skał. Wewnątrz panuje swoisty mikroklimat, dzięki czemu w niektórych miejscach śnieg utrzymuje się nawet do początku lipca. Szczeliny w skałach przyciągają liczne nietoperze – na obszarze parku narodowo stwierdzono występowanie kilkunastu gatunków tych ssaków. Skalne nisze i półki są doskonałym miejscem do gniazdowania puchaczy – największych europejskich sów. Na przestrzeni wieków lasy Gór Stołowych zostały silnie przekształcone przez człowieka, ale i tu znajdziemy botaniczne ewenementy – między innymi rosnącą na torfowiskach sosnę błotną3.
Autor: Krzysztof Rydel, kwiecień 2024 r.
Przypisy:
- Sedymentacja – proces gromadzenia się osadów w wyniku deponowania materiału okruchowego, działalności organizmów żywych lub wytrącania substancji z roztworu wodnego. Proces sedymentacji jest kluczowym czynnikiem tworzenia skał osadowych m.in. piaskowców, zlepieńców, łupków i iłów. ↩︎
- Ruchy górotwórcze (orogeneza) – związane z działalnością wnętrza Ziemi ruchy wypiętrzające, w wyniku których fragmenty skorupy ziemskiej zostają wyniesione na znaczną wysokość. W procesie kształtowania gór na Ziemi miały miejsce 3 główne orogenezy: Kaledońska, Hercyńska i trwająca do dziś, Orogeneza Alpejska. ↩︎
- Sosna błotna – mieszaniec dwóch podgatunków kosodrzewiny (sosny górskiej) – gatunek górski, rosnący się na wysokości 1000-2300 m n.p.m. Sosna błotna występuje w rejonach pokrywających się z naturalnym występowaniem kosodrzewiny, tj. w górskich obszarach Europy (Pireneje, Alpy, Sudety, Masyw Czeski, zachodnie Karpaty, Góry Dynarskie). W Polsce to gatunek bardzo rzadki, spotykany tylko w kilku izolowanych stanowiskach w Sudetach – m.in. w Górach Stołowych (Wielkie Torfowisko Batorowskie) i Górach Bystrzyckich (Torfowisko pod Zieleńcem). Większość znanych stanowisk w Polsce objęta jest ochroną w ramach rezerwatów przyrody i parków narodowych. ↩︎
Przeczytaj więcej o Parku Narodowym Gór Stołowych: pngs.gov.pl
Fotografia tytułowa: Jacek Halicki, CC BY-SA 3.0 PL DEED via Wikimedia Commons, zdjęcie zostało wykadrowane
/fundacjabos
