Słowa „Bieszczad” i „Beskid” były przed wiekami używane dla określenia gór oddzielających Polskę i Ruś od Węgier. Dziś nazwy Bieszczady używa się zwykle jako synonimu polskich Bieszczadów, które są częścią Bieszczadów Zachodnich. To najbardziej dziki i ciągle trudno dostępny kawałek Polski. Bieszczadzki Park Narodowy obejmuje najwyższą część Bieszczadów, z urokliwymi połoninami. Występująca tu roślinność wysokogórska, charakterystyczna dla Karpat Wschodnich, która nie ma odpowiednika w żadnych innych górach na terenie Polski. Na połoninach spotykamy zarośla jarzębiny i olchy zielonej, zwanej kosą, natomiast nie rośnie tu kosodrzewina. Bieszczadzkie lasy, zdominowane przez czerwieniejące jesienią buki, charakteryzują się wysokim stopniem naturalności. Występuje w nich karłowata forma buka przyjmującego taką postać z powodu dużej wysokości bezwzględnej i ostrego klimatu. Klimat w szczytowej partii gór ma również decydujący wpływ na intensywność procesu wietrzenia skał i formowania się gleb. W ostrym, zimnym klimacie wysokich gór, procesy biologiczne ulegają spowolnieniu. Gleby są tam płytkie i kamieniste, a miejscami jak np. na Tarnicy występują gołoborza (tzw. grechoty).
Buczyny w Bieszczadzkim Parku Narodowym wykazują strukturalną i dynamiczną charakterystykę zbliżoną do lasów pierwotnych. Świadczy o tym między innymi wysoka ilość martwego drewna i występowanie wielu gatunków reliktowych, głównie grzybów porostów i owadów, charakterystyczne dla lasów naturalnych. W wielu obszarach leśnych na terenie parku nigdy nie prowadzono gospodarki leśnej, w innych niezbyt intensywną, co najmniej 70 lat temu. Cały obszar parku obejmuje duże, nieprzerwane obszary o wysokiej różnorodności, które pomimo presji ze strony człowieka zachowały swoją dzikość. Liczne ostoje znalazły tu duże drapieżniki – wilk, ryś, żbik i niedźwiedź brunatny. Bieszczadzka populacja niedźwiedzi jest największa w kraju – żyje tu pomiędzy 80-90 osobników. Podobnie rysie znajduje tutaj idealne warunki do życia. Lasy i doliny rzeczne zapewniają mu schronienie i bazę pokarmową. Podstawą diety rysia są sarny i cielęta jeleni, polują też na mniejsze zwierzęta, takie jak ptaki czy zające. Karpacka populacja rysia jest najliczniejszą w Polsce (około 90-100 osobników). Bieszczady to też jedyne w Polsce miejsce, gdzie niedźwiedzie mają okazję spotkać żubry. Największe ssaki Europy zostały tu reintrodukowane w latach 60 XX wieku i bardzo dobrze się zaaklimatyzowały. Dziś żyje ich tu ponad 800, a stada można spotkać nie tylko na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, ale także w okolicznych nadleśnictwach: Baligród, Cisna, Komańcza, Lesko, Lutowiska i Stuposiany.
Co dziś może dziwić, tereny te były dawniej gęsto zaludnione. Pomiędzy 1945 a 1947 rokiem, w konsekwencji powojennych repatriacji, wysiedleń oraz akcji „Wisła” polskie Bieszczady opuściło ponad 50 tys. dawnych mieszkańców tych ziem – Łemków, Bojków, Niemców i Rusinów karpackich. Ludne niegdyś wsie opustoszały, a z czasem niemal zniknęły z powierzchni ziemi. Zdziczałe sady, w nieistniejących dziś wsiach, odwiedzają dzikie zwierzęta, np. niedźwiedzie, które jesienią chętnie opychają się owocami zdziczałych jabłoni i grusz.
Autor: Krzysztof Rydel, kwiecień 2024 r.
Przeczytaj więcej o Bieszczadzkim Parku Narodowym: bdpn.gov.pl
Fotografia tytułowa: Połonina Wetlińska. Źródło: SkyMaja, CC BY-SA 4.0 DEED via Wikimedia Commons, zdjęcie zostało wykadrowane
/fundacjabos